کیفیت بنزین در ایران موضوعی است که سال‌ها مورد بحث مردم و کارشناسان قرار دارد. بسیاری از رانندگان در شهرهای شمالی کشور (گیلان، مازندران، گلستان) معتقدند که بنزین عرضه‌شده در این مناطق کیفیت پایین‌تری نسبت به بنزین پایتخت یا جنوب کشور دارد. گزارش‌هایی از افزایش مصرف سوخت، کاهش شتاب خودروها و حتی آسیب به موتور، این گمانه‌زنی را تقویت کرده است. اما علت واقعی این مسئله چیست؟

عوامل مؤثر بر پایین بودن کیفیت بنزین در شمال ایران

1. فرسودگی شبکه انتقال و ذخیره‌سازی

یکی از مهم‌ترین عوامل، قدیمی بودن خطوط لوله و مخازن ذخیره‌سازی در شمال کشور است. در مسیر انتقال سوخت از پالایشگاه‌های جنوب به شمال، آلودگی و تغییر خواص شیمیایی بنزین ممکن است رخ دهد. همچنین رطوبت بالای هوا و نفوذ آب یا ذرات معلق در مخازن قدیمی می‌تواند کیفیت سوخت را کاهش دهد.

2. فاصله از پالایشگاه‌های اصلی

اکثر پالایشگاه‌های بزرگ ایران (مانند ستاره خلیج فارس، آبادان و اصفهان) در جنوب و مرکز کشور قرار دارند. انتقال بنزین به شمال مستلزم حمل‌ونقل طولانی از طریق خطوط لوله یا تانکرهای جاده‌ای است. این فرآیند احتمال آلودگی، اکسیداسیون و افت کیفیت بنزین را افزایش می‌دهد.

3. نبود پالایشگاه بزرگ در شمال کشور

به جز واحدهای کوچک فرآورشی، شمال ایران فاقد پالایشگاه‌های بزرگ تولید بنزین استاندارد است. این کمبود باعث می‌شود سوخت مصرفی مردم منطقه وابسته به انتقال از سایر استان‌ها باشد و در نتیجه کیفیت یکنواخت تضمین نشود.

4. شرایط آب‌وهوایی و رطوبت

رطوبت بالای شمال کشور می‌تواند بر ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل سوخت تأثیر بگذارد. نفوذ رطوبت به مخازن و تانکرها باعث کاهش کیفیت احتراق و افزایش میزان آب در سوخت می‌شود. این موضوع به‌ویژه در جایگاه‌هایی که استانداردهای نگهداری رعایت نمی‌شود، مشهود است.

5. نبود نظارت کافی و تفاوت در استانداردها

برخی کارشناسان بر این باورند که نظارت بر جایگاه‌های عرضه سوخت در شمال کشور کمتر از کلان‌شهرهاست. این مسئله می‌تواند باعث توزیع سوخت‌های ترکیبی یا بنزین‌های باکیفیت پایین‌تر شود.

پیامدهای بنزین بی‌کیفیت در شمال ایران

1. آسیب به موتور خودرو

• ایجاد رسوبات در انژکتور و سوپاپ‌ها

• افزایش ناک و کوبش موتور

• کاهش طول عمر قطعات موتور

2. افزایش مصرف سوخت

بنزین بی‌کیفیت معمولاً عدد اکتان پایینی دارد و همین موضوع باعث کاهش راندمان احتراق و افزایش مصرف می‌شود.

3. آلودگی بیشتر هوا

بنزین کم‌کیفیت دارای مقدار گوگرد و آروماتیک بالاتر است که باعث انتشار آلاینده‌های خطرناک و تشدید آلودگی هوا در شهرهای شمالی می‌شود.

راهکارهای بهبود کیفیت بنزین در شمال کشور

1. احداث پالایشگاه‌های منطقه‌ای

ایجاد واحدهای پالایشی در شمال ایران می‌تواند نیاز منطقه را با سوخت تازه و باکیفیت برطرف کند و وابستگی به انتقال از جنوب کاهش یابد.

2. نوسازی مخازن و خطوط انتقال

تعویض مخازن قدیمی و مقاوم‌سازی خطوط انتقال می‌تواند مانع نفوذ آب و ناخالصی به سوخت شود.

3. افزایش نظارت بر جایگاه‌ها

نظارت دقیق‌تر بر توزیع سوخت و جلوگیری از عرضه بنزین‌های بی‌کیفیت یا ترکیبی ضروری است.

4. توسعه جایگزین‌ها

گسترش استفاده از CNG، خودروهای هیبریدی و برقی می‌تواند مصرف بنزین در شمال کشور را کاهش داده و فشار بر شبکه توزیع را کم کند.

جمع‌بندی

علت پایین بودن کیفیت بنزین در شمال ایران را باید ترکیبی از عوامل لجستیکی (فاصله از پالایشگاه‌ها، حمل‌ونقل طولانی)، فنی (فرسودگی مخازن و خطوط انتقال)، زیست‌محیطی (رطوبت و آب‌وهوای خاص)، و مدیریتی (نظارت ناکافی) دانست. راه‌حل‌های اساسی شامل ایجاد پالایشگاه‌های جدید در شمال کشور، نوسازی زیرساخت‌ها و ارتقای سیستم نظارت است. تا زمانی که این اقدامات انجام نشود، مردم شمال کشور همچنان با مشکل کیفیت پایین بنزین دست‌وپنجه نرم خواهند کرد.